Turystyka
Kościół pw. Wszystkich Świętych w Brusach
Najcenniejszym zabytkiem Brus jest monumentalna świątynia zbudowana w latach 1876-1879. Inicjatorem budowy był ówczesny Proboszcz Ksiądz Augustyn Wika-Czarnowski. Kościół zaprojektowany w stylu neoromańskim przez Adolfa Dankerta z Brandenburga posiada trójnawową budowę. Bryłę kościoła charakteryzują dwie zblokowane strzeliste wieże. Niesamowite wrażenie robi jej ogrom – 60,9 m długości, 26 m szerokości i 12 m wysokości. W nawie południowej znajduje się ciekawy barokowy ołtarz „bracki” z XVII wieku, pochodzący z poprzedniego drewnianego kościoła. W jego centrum zwraca uwagę obraz Matki Boskiej Szkaplerznej z XVIII wieku, przysłaniamy innym malowidłem ukazującym Matkę Bożą jako Królową Wszystkich Świętych.
Na dwukondygnacyjnym chórze znajdują się organy firmy Zauera z Frankfurtu nad Odrą, sprowadzone w roku 1880.
Ołtarz główny, dzieło Juliusza Zindlera z Chojnic, zakupiony w roku 1883 uległ zniszczeniu podczas kończących się w 1945 roku działań wojennych. Obecny ołtarz główny powstał w 1950 roku według projektu artysty malarza Władysława Drapiewskiego z Pelplina, który też jest wykonawcą obrazu Chrystusa Króla.
Nawę północną zdobi XVIII-wieczny krucyfiks, pochodzący z wcześniejszego kościoła. Z drugiej połowy XIX wieku pochodzą: chrzcielnica, ambona, droga krzyżowa i dwa konfesjonały, które są arcydziełami sztuki snycerskiej „szkoły monachijskiej”.
Od 1990 roku wzbogacono kościół o trzy nowe ołtarze: matki Bożej Częstochowskiej, Miłosierdzia Bożego i Świętego Huberta. W 1999 roku dokonano pełnej iluminacji zewnętrznej bryły kościoła.
Żródło informacji: www.brusy.pl
Chata Kaszubska w Brusach - Jagliach
Od początku lat osiemdziesiątych mieszkańcy Ziemi Zaborskiej artykułowali potrzebę budowy obiektu, spełniającego rolę muzeum regionalnego z wystawą eksponatów zebranych wśród miejscowej ludności, kolekcją dzieł lokalnych twórców, i centrum kultury południowych Kaszub.Przebudzenie świadomości regionalnej nastąpiło w 1980 roku, kiedy powstawał oddział Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, a jego założyciele jako pierwszy postulat podnosili potrzebę budowy muzeum regionalnego w Brusach dla zachowania dziedzictwa swoich przodków. Wśród osób założycieli wspominamy Joannę i Bernarda Andrzejczak, Józefa Chełmowskiego, Władysława Czarnowskiego, Romana Gadzałę, Zofię i Wandę Jagalskie, Jana Kloskowskiego, Alojzego Liedtke, Stefana Lepera, Rajmunda Mellera, Kazimierza Weltrowskiego.
ednak dynamicznie zmieniająca się sytuacja polityczna nie pozwoliła na rozpoczęcie budowy i sprawiła, że myśl o budowie chaty odłożono na ponad dekadę.
Dopiero w 1993 roku odżyły dążenia do utworzenia ośrodka kultury regionalnej. Nowo wybrany Zarząd ZKP z ówczesnym prezesem Pawłem Pałuczakiem zmierzał do utworzenia Muzeum Kaszubskiego. Inicjatywa zgłoszona przez ZKP znalazła poparcie wśród władz samorządowych. W 1995 roku w domu twórcy ludowego – Józefa Chełmowskiego w Brusach - Jagliach powołano Społeczny Komitet Budowy Muzeum.Przewodniczącym tego komitetu został Feliks Ryduchowski. Wówczas ustalono, że obiekt otrzyma nazwę “Dom Kaszubski w Brusach”. Kilka miesięcy trwała dyskusja związana z umiejscowieniem samego budynku. Pojawiały się głosy za lokalizacją w mieście Brusy, jednak przeważyła koncepcja jego usytuowania w Brusach - Jagliach w sąsiedztwie zabudowań twórcy ludowego Józefa Chełmowskiego.
W grudniu 1995 roku Urząd Gminy Brusy wykupił działkę o powierzchni jednego tysiąca siedmiuset siedemdziesięciu trzech metrów kwadratowych. Później opracowano miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego oraz wydano decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowaniu terenu. 1996 roku odbyło się spotkanie z Josefem Ruhlem – architektem z podobnego Komitetu Budowy Muzeum z miejscowości Herbstein w Niemczech, poświęcone koncepcji bryły architektonicznej chaty. Rozważano wykupienie starej chaty kaszubskiej. Ostatecznie jednak zadecydowano o budowie nowego obiektu. W ślad za tym ogłoszono konkurs na opracowanie projektu. Projektantem został mgr inż. arch. Jan Sabiniarz z Chojnic, odkrywca i propagator “architektury odchodzącego piękna” na Zaborach.Projekt i wszystkie potrzebne zezwolenia gotowe były pod koniec 1997 roku. Jednak z przyczyn finansowych do rozpoczęcia inwestycji nie doszło. Pomimo tego mieszkańcy Brus o swoim marzeniu nie zapomnieli. ny budowy chaty kaszubskiej w Brusach – Jagliach. Uchwała nr 4/2002 Walnego Zebrania Oddziału Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w Brusach ze stycznia 2002 roku mówiła o przystąpieniu do budowy Muzeum Kaszubskiego w celu zabezpieczenia przed zniszczeniem i zapomnieniem ostatnich pamiątek i zbiorów kultury materialnej Ziemi Zaborskiej. Każda zwłoka powodowała niepowetowane straty w tych zbiorach. Było to zadanie priorytetowe dla oddziału – udział wszystkich członków, według własnych możliwości, przy realizacji tego zadania uznano za organizacyjny obowiązek. Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie w planie pracy na 2002 rok za budowę Muzeum Kaszubskiego w Brusach Jagliach uczyniło odpowiedzialnym Jerzego Fijasa – Burmistrza Brus.
W marcu 2002 roku odbyło się pierwsze spotkanie organizacyjne, w związku z rozpoczęciem budowy Muzeum Kaszubskiego w Brusach Jagliach, z udziałem władz samorządowych oraz rzemieślników z terenu gminy Brusy, którzy spontanicznie zaoferowali swoją pomoc przy budowie Chaty. zalano fundamenty. Wiechę zawieszono we wrześniu 2003 roku. W 2004 roku przebiegały prace nad wykończeniem i urządzeniem pomieszczeń. Zagospodarowano również teren wokół obiektu. Ostatnie prace związane przede wszystkim z wyposażeniem zakończono w 2005 roku. Budowniczymi Chaty były firmy rodzinne z gminy Brusy.
Solidne fundamenty z polnego kamienia położyła firma mistrza kamieniarstwa Kazimierza Weltrowskiego z Brus. Konstrukcję drewnianą tego domu wykonała firma Romana Pestki z Męcikała. Dach pokryła trzciną firma Waldemara Miloch z Brus. Elementy stolarskie są dziełem naszych stolarzy – Henryka Szczepańskiego i Franciszka Kobusa z Brus.
Znaczną część robót wykonali pracownicy Zakładu Gospodarki Komunalnej w Brusach.
Przepiękny ogród jest dziełem firmy OGROL z Chojnic. Kierownikami budowy byli ś.p. Zbigniew Cuppa oraz Roman Bruski. Pełny nadzór nad realizacją tego przedsięwzięcia sprawował Wydział Inwestycji i Rozwoju Gospodarczego Urzędu Miejskiego w Brusach na czele z dyrektorem mgr inż. Jackiem Domozychem.
tel./fax 52 398 32 02
Godziny otwarcia:
poniedziałek - nieczynne
wtorek - 10.00 - 18.00
środa - 10.00 - 18.00
czwartek - 10.00 - 18.00
piątek - 10.00 - 18.00
sobota - 10.00 - 15.00
niedziele i święta - wg potrzeb, po wcześniejszym ustaleniu z Centrum Kultury i Biblioteki im. Jana Karnowskiego w Brusach lub pracownikami Chaty Kaszubskiej.
Żródło informacji: www.brusy.pl, www.ckibbrusy.pl
Kościół pw. Podwyższenia Świętego w Leśnie
Drewniany kościół pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża św. w Leśnie. zbudowany został ok. 1642 r. a następnie poważnie przebudowany po 1710 r. Na początku XIX w. dobudowano od zachodu wieżę a już w XX w. kruchtę zachodnią. Kościół w obecnym kształcie architektonicznym, będącym wynikiem złożenia się kilku faz budowlanych, stanowi szczególny przypadek drewnianej architektury sakralnej na Kaszubach. Istotnym wyróżnikiem w bryle architektonicznej jest charakterystyczna wieża. Wieża kościoła leśnieńskiego zwęża się ku górze oraz posiada charakterystyczną raczej dla południowej Polski izbicę. Odmienność rozwiązania wieżowego potęguje jej wysokie spiczaste zwieńczenie. Zarówno ściany wieży jak zwieńczenie pokryte są gontem. Innym takim szczególnym wyróżnikiem, aczkolwiek będącym również efektem późniejszej przebudowy, jest trójnawowy korpus. Rozwiązania wielonawowe w niewielkich wiejskich kościołach, nie tylko drewnianych, w tym regionie należą do rzadkości. Wśród drewnianych kościołów jest to jedyne tego typu rozwiązanie w przeciwieństwie do południa Polski gdzie drewniane kościoły, szczególnie nowożytne są wielonawowe. Główne wejście do kościoła umieszczono w północnej ścianie co jest również znaczącym odstępstwem od tradycji sytuowania wejść w elewacji południowej lub zachodniej. Jest to również odstępstwo od tradycji funkcjonowania wnętrza kościelnego. Już w XX w. ściany wewnętrzne prezbiterium, korpusu nawowego i kolumn wspierających chór muzyczny oczyszczono z X1X-wiecznej olejnej malatury. Obecnie działają kolorem i fakturą surowego zapokostowanego drewna. Ten czysto estetyzujący zabieg, na pewno dyskusyjny z konserwatorskiego punktu widzenia, zdominował obecny charakter wnętrza. Współcześnie poddano konserwacji cenne XVII- i XVIII-wieczne wyposażenie kościoła. Na szczególną uwagę zasługuje XVII- wieczna barokowa Grupa Ukrzyżowania z belki tęczowej oraz także XVII- wieczne ołtarze. Zachował się również interesujący prospekt organowy z początków XVIII w. i ołtarz boczny z prezbiterium z poł. XVIII w. Kościół w Leśnie zarówno z uwagi na nietypowy styl architektoniczny jak i zachowane zabytkowe wyposażenie jawi się jako niezwykle cenny zabytek drewnianej architektury sakralnej. Na tle innych kościołów drewnianych regionu świadomie tradycyjnych w formach nawiązujących do halowych kościołów gotyckich, kościół w Leśnie, szczególnie jego trzy ostatnie fazy przebudowy świadczą o dążności fundatorów i wykonawców do osiągnięcia formy oryginalnej, nie pozbawionej wpływów z innych środowisk, dążąc do formy rozbudowanej i plastycznej.
W 1975 r. wykonano konserwacje ołtarzy, ambony, organów i chóru muzycznego. Oczyszczone ściany wewnętrzne pokryto warstwą pokostu zmieniając tym tradycyjny charakter wnętrza. Ostatni remont przeprowadzono w 1993-1994 r. wymieniając zewnętrzne odeskowanie gontowe pokrycie dachów i ścian wieży.
Żródło informacji: www.brusy.pl
KAMIENNE KRĘGI W LEŚNIE
Kamienne Kręgi w Leśnie to bardzo ważny punkt na mapie atrakcji turystycznych gminy Brusy. Do dziś zachowały się tu ślady osadnictwa pradziejowego, przez lata badanego przez archeologów Uniwersytetu Łódzkiego. Przy wejściu na teren cmentarzyska znajdują się dwie tablice przedstawiające okolice Leśna oraz plan cmentarzyska. W prowadzonych przez wiele lat badaniach odkryto 13 kurhanów oraz 15 wieńców kamiennych związanych z osadnictwem skandynawskich Gotów. Znaleziono także 20 grobów skrzynkowych oraz 7 grobów jamowych i popielnicowych z urnami twarzowymi ludności kultury pomorskiej. Pierwszym i największym na cmentarzysku kurhanem o 26-metrowej średnicy jest ten z kręgiem kamiennym i stelą o cechach antropomorficznych. Ustawienie co najmniej jednej stelli w centrum kręgu oznaczało miejsce dla naczelnika plemienia lub czarownika. Odkryto tu także tzw. długi dom – jedno z niewielu tego typu znalezisk w Europie. W kręgach kamiennych mogły być składane w czasie „tingów” ofiary, zarówno ze zwierząt jak i ludzi. Kręgi mogły być również miejscami wieców ludności, omawiających ważne dla plemienia kwestie, np.: relacje zwiadowców „exploratori „ poszukujących dróg do wędrówki lub miejsc do osiedlenia, niejednokrotnie docierających do bardzo odległych stron, o czym świadczą znalezione w jednym z grobów zabytki: srebrna moneta celtycka z terenu Słowacji i amulet w kształcie skarabeusza znad Morza Śródziemnego.
